PL
EN
DE
CZ
IT
LT
RO
SL
Skóra - Jak ważne pełni funkcje?
Pragnienie posiadania nieskazitelnej, młodzieńczej skory nie jestem trendem współczesnych czasów dążenie to zostało udokumentowane juz w starożytnym Egipcie, gdzie powszechnie stosowano smarowidła do nawilżenia skory o działaniu łagodzącym oraz proszek antymonowa do podkreślania oczu. Zaskakujące jak niewiele sie zmieniło w kwestii ideałów piękna na przestrzeni wieków. Idealna skóra nadal jest przez wielu pożądana niczym Święty Graal. Ludzie wciąż postrzegają skore wolna od skaz jako oznakę zdrowia i dobrego samopoczucia.
Bardzo istotne jest poznać budowę skory i mechanizmy jej funkcjonowania.
Czy wiesz że… 1 cm2 skóry to:
- 70 cm naczyn krwionosnych
- 55 cm nerwow
- 100 gruczolow potowych
- 15 gruczolow lojowych
- 230 receptoriw czuciowych
- okolo pol miliona komorek, ktore nieustannie obumieraja i zastepowane sa nowymi
Te całe zaopatrzenia na jedynym 1cm2 skóry pomaga jej funkcjonować.
Ogólna powierzchnia skóry dorosłego człowieka zależy od jego budowy i wzrostu. Średnio przyjmuje się jednak, że jest jej od 1,5 do 2 m2. Grubość skóry waha się od 0,5 do 4 mm, choć osoby pracujące w trudnych warunkach mogą mieć na dłoniach skórę znacznie grubszą, nawet do 10 mm.
Ludzka skóra to złożony organ, pomost między pięknem a zdrowiem - lub choroba.
Pełni wiele istotnych funkcji fizjologicznych, od których zależy zdrowie organizmu: zapewnia fizyczna i biochemiczna barierę między ciałem człowieka a otoczeniem i jednocześnie chroni nas przed działaniem promieniowania ultrafioletowego emitowanego przez Słońce, zapobiega utracie wody i uniemożliwia wnikanie do organizmu szkodliwych mikrobów oraz związków chemicznych. W skórze występują komórki układu odpornościowego, które bronią nas przed infekcjami. Ponadto temperatura ciała jest regulowana przez znajdujące sie w skórze naczynia krwionośne. Organ ten odpowiada również za odbieranie bodźców z otoczenia oraz syntezę witaminy D. Tyle wspaniałych funkcji pełni dla nas.
Skóra szczelnie cię otula, broni przed wpływem środowiska, zimnem, promieniami słonecznymi, chorobotwórczymi drobnoustrojami. Skóra jest skomplikowanym systemem, przekazującym informacje ze świata zewnętrznego do organizmu. W trosce o nasze zdrowie i dobre samopoczucie ważne jest utrzymanie skóry w jak najlepszej kondycji, gdyż jej wygląd świadczy o nas.
Skóra współczesnego człowieka codziennie znosi wiele niedogodności. Stres, niewłaściwa dieta, kontakt ze sztucznymi tworzywami i chemikaliami – jeżeli odpowiednio o skórę nie zadbamy, nie pokona wszystkich przeciwności. Osłabieniu ulegnie jej naturalna warstwa ochronna, tzw. płaszcz wodno-lipidowy. A gdy zrobi się on cieńszy, skóra stanie się bardziej wrażliwa, podatna na infekcje, szybciej się zestarzeje i wreszcie poważnie zachoruje.
Budowa skóry
Skóra ma główne części warstwę górna zwana epidermę, nabłonkiem lub naskórkiem oraz warstwę dolna określana jako skóra właściwa. Pod nimi znajdują sie warstwy tłuszczu i tkanki łącznej, które zapewniają skórze odpowiednie podłoże.
Zewnętrzna warstwa skory – tj. górna cześć epidermę zwana jest także warstwa rogowa naskórka. Składa sie ona z martwych komórek i podziela nasz organizm od świata zewnetrznego. Komórki skory odnawiają sie całkowicie mniej wiecej co 28 dni, zaś komórki z najwyższej warstwy sa nieustannie złuszczanie, a ich miejsce zajmują komórki z głębszych warstw skory.
Naskórek jest najcieńszy na powiekach i najgrubszy na wewnętrznej stronie dłoni i na podeszwach stóp.
Epidermę to zewnętrzna warstwa skory, ktora ma bezpośredni kontakt ze środowiskiem. Aby służyć jako pierwsza linia obrony przed zagrożeniami z otoczenia, posiada cztery główne rodzaje komórek, z których każdy pełni inna istotna funkcje:
Produkują białko zwane keratyna, które zapewnia skórze fizyczna ochronę i zapobiega wnikaniu wód. Byc moze znasz juz ta nazwę jest także głównym budulcem włosów i paznokci.
Gdy keratynocyty dojrzewają i przesuwają się w kierunku powierzchni zewnętrznej skóry, zachodzą pewne zmiany w ich budowie i wyglądzie. Wkrótce po dotarciu do powierzchni zewnętrznej, komórka obumiera i przybiera wygląd podobny do łuski. Powierzchnia skory jest pokryta martwymi komórkami, które ulegają złuszczeniu i co 3-4 tygodnie są zastępowane nowymi komórkami, wywodzącymi się z dzielących się komórek warstwy podstawnej.
Komórki te produkują pigment zwany melanina, który nadaje skórze kolor i chroni nas przed szkodliwym działaniem promieni ultrafioletowych wysyłanych przez Słońce.
U osób o ciemnej skórze melanocyty są bardziej aktywne i wytwarzają więcej melaniny. Dzięki temu osoby o ciemnej karnacji są lepiej chronione przed słońcem, niż osoby o jasnej cerze.
Piegi, znamiona i plamy starcze są miejscami na skórze, gdzie melanocyty wytworzyły więcej barwnika, niż w pozostałych obszarach.
Kolor skóry zależy nie tylko od melaniny, ale i karotenu i hemoglobiny. Melanina – o barwie od czerwieni do brązu, a nawet czerni – powstaje w melanocytach, komórkach leżących w dolnej warstwie naskórka. Wszyscy ludzie niezależnie od rasy i koloru skóry mają tyle samo melanocytów. Ale melanocyty osób ciemnoskórych wytwarzają więcej melaniny.
Karoten jest pomarańczowym barwnikiem wchłanianym np. z warzyw takich jak marchew. Odkłada się on w zewnętrznej warstwie naskórka i jest najbardziej widoczny na dłoniach i podeszwach. Hemoglobina znajdująca się w naczyniach krwionośnych skóry nadaje jej różowe zabarwienie, szczególnie wtedy, gdy w skórze znajduje się niewielka ilość melaniny.
Komórki te to element układu odpornościowego. Ich zadaniem jest wyszukiwanie i niszczenie wszelkich drobnoustrojów, jakie atakują skórę.
Te komórki czuciowe znajdują sie w głębszych warstwach naskórka inumozliwiaja nam odbieranie bodźców dotykowych.
Komórki naskórka znajdują się również w otoczeniu brodawek włosów oraz wokół tylnych i bocznych części płytek paznokciowych. Dzięki gruczołom potowym i łojowym wraz z wydzielinami skóry – potem i łojem (sebum) – szkodliwe produkty przemiany materii są usuwane, a skóra może pełnić funkcję ustrojowego termostatu.
Skóra właściwa
Większość wyspecjalizowanych struktur skóry znajduje się w warstwie skóry właściwej: naczynia krwionośne, naczynia limfatyczne, mieszki włosowe, gruczoły potowe, gruczoły łojowe i zakończenia nerwowe.
Skora właściwa znajduje sie pod naskórkiem. Często dzieli sie ja na dwie warstwy: górna, brodawkowa i dolna, siateczkowa.
Warstwa brodawkowa skory zawiera wiele zakończeń nerwowych, zaś warstwa siateczkowa zapewnia strukturalne podłoże, elastyczność, jest bogata w kolagen, elastynę i kwas hialuronowy.
Pierwsza graniczy z naskórkiem i łączy się z nim niewielkimi wypustkami (brodawkami). Brodawki układają się w tzw. listewki skórne, co jest szczególnie dobrze widoczne na palcach dłoni.
Kolagen to jedno z najpowszechniej występujących w naszym ciele białek. Tworzy ono rusztowanie skory, zapewniając jej trwałość , sztywność i podporę. Niestety już po 25 roku życia tracimy około 1,5% kolagenu rocznie. W skórze człowieka występuje co najmniej 16 różnych rodzajów tego białka, ale 80-90 procent z nich to kolagen typu 1,2 oraz 3. Warto dodać, ze kolagen jest wytrzymalszy niż stał.
Elastyna to kolejne białko tkanki łącznej występujące w naszej skórze. Jak sama nazwa sugeruje, zapewnia elastyczność skory. Jej właściwości często porównuje sie do możliwości opaski elastycznej : umożliwia skórze powrót do stanu wyjściowego po jej rozciągnięciu, uszczypnięciu lub naciśnięciu.
Kwas hialuronowy należy do grupy związków zwanej glikozoaminoglikanami i również tworzy podstawowa strukturę skory.
Zasadniczo składa sie z bardzo dużych cząsteczek cukru o konsystencji żelu. Kwas ten wykazuje unikalna zdolność do wiązania wody w ilości przekraczającej tysiąc razy własna masę cząsteczkowa, dzięki czemu zapewnia skórze miękkość, sprężystość i nawilżenie.
W skórze znajdują się naczynia włosowate (naczynia krwionośne), które ulegają zwężeniu lub rozszerzeniu w zależności od warunków fizycznych (ciepło, zimno) lub psychicznych. Oziębienie lub strach powoduje zwężenie naczyń i tym samym zblednięcie skóry, natomiast wzrost temperatury, zawstydzenie lub pozytywne emocje rozszerzają naczynia, a to powoduje jej zaczerwienienie.
Tkanka podskórna
Poniżej skóry właściwej leży warstwa tkanki tłuszczowej, zwana tkanką podskórną. Ta warstwa jest zbudowana głównie z adipocytów, czyli komórek tkanki tłuszczowej. Pomaga w utrzymywaniu stałej temperatury organizmu oraz chroni narządy wewnętrzne.
Czy wiesz że…
Wygląd skóry świadczy o naszym zdrowiu
Po wyglądzie skóry można rozpoznać, czy coś nam dolega. Np. na tej podstawie lekarze wykrywają 20 proc. przypadków cukrzycy. Podobnie jest z chorobami tarczycy, które powodują, że skóra staje się sucha, łuszcząca się i podrażniona.
Z czasem aktywność podziałów komórek warstwy podstawnej ulegają redukcji, następuje ich spłaszczenie i przyjmują spoczynkowe ułożenie. Dodatkowo atrofia (ubywanie tkanki, zmniejszenie objętości komórek, skóra staje się cieńsza, mniej sprężysta i bardziej podatna na urazy) warstwy kolczastej i ziarnistej sprawia że naskórek staje się cieńszy a także spowalnia się odnowa komórkowa i wtedy np. zranienia wolniej się goją. Zewnętrzna warstwa naskórka- rogowa w porównaniu z innymi warstwami staje się coraz grubsza przez wolniejsze oddzielenie martwych komórek w efekcie skóra szarzeje i jest bez blasku.
Zmniejsza się także zdolność do zatrzymywania wody –cieńszy płaszcz lipidowy, w konsekwencji występuje suchość skóry oraz mniejsza odporność na czynniki zewnętrzne. Granica skórko-naskórkowa ulega niestety spłaszczeniu powodując ograniczenie kontaktu naskórka ze skórą właściwą, co z kolei prowadzi do zmniejszenia i ograniczenia wymiany metabolicznej oraz substancji odżywczych między tymi warstwami.
Następuje obniżenie aktywności i syntezy fibroblastów. Komórki te stają się okrągłe, wykazują cechy komórek będących w stanie spoczynku. W wyniku dysfunkcji jakie w nich zachodzą dochodzi do zmniejszenia liczby włókien kolagenowych a także zmiany ich właściwości. W genetycznie uwarunkowanym procesie starzenia się skóry znaczenie zmniejszenia się aktywność syntezy włókien kolagenowych głownie typ III i w mniejszym stopniu typ I, co prowadzi do zmian sieciowania się nowo powstałych włókien podporowych. Włókna te stają się twarde, sztywne, pofałdowane i chaotycznie rozmieszczone. Male liczba włókien elastycznych, które są sztywne i rozmieszczone nieregularnie.
Z wiekiem dochodzi także do zróżnicowania grubości ścian naczyń. Część z nich jest zgrubiała, inne niestety ulegają znacznemu ścieńczeniu. W niektórych naczyniach obserwuje się redukcje liczby lub nawet deficyt komórek okołonaczyniowych. Redukcji ulega także łożysko pętli naczyniowej docierającej do brodawek skórnych, zmniejsza się zdolność naczynioruchowa w efekcie daje gorszą regulację ciepłoty tkanek. Zmniejsza się liczba melanocytów odpowiedzialnych za produkcję melaniny – barwnik nadający cerze koloryt, układ melanocytów staje się nieregularny i powstają przebarwienia i tzw. Plamy starcze.
Obniża się również ilość gruczołów łojowych ( szczególnie u kobiet) powodując stopniowe wysuszenie skóry. U osób starszych czas potrzebny do odtworzenia w pełni funkcjonującej warstwy rogowej jest ponad dwukrotnie dłuższy niż u osób młodych. Skutkiem tego jest mniejsza zdolność zatrzymywania wody.
Podczas starzenia dochodzi do uszkodzenia funkcji skóry na wielu poziomach:
uszkodzenia mechaniczne
roli barierowej
odbierania bodźców czuciowych
odpowiedzi immunologicznej i naczyniowej
termoregulacji
wytwarzanie łoju, potu oraz witaminy D
Podsumowując ważna dla nas informacja jest że…
Z wiekiem naskórek nie złuszcza się i nie odnawia tak szybko jak dawniej. Staje się coraz cieńszy i suchy. Skóra produkuje mniej melaniny, pojawiają się więc na niej tzw. starcze brązowawe plamy. W skórze właściwej zanika żelopodobna substancja wypełniająca przestrzeń między włóknami tkanki łącznej. Powoduje to ograniczenie zdolności do wiązania wody w tkankach, przez co zmniejsza się elastyczność i jędrność skóry.
Włókna kolagenowe stają się kruche, skóra traci sprężystość, powstają zmarszczki. Coraz leniwsza warstwa podskórna powoduje, że do skóry właściwej i naskórka dociera mało składników odżywczych. Niedożywiona skóra wiotczeje i staje się podatna na urazy.
Zdolność do szybkiej regeneracji
Choć nie zrzucamy skóry tak radykalnie jak np. stawonogi czy węże, które „zdejmują” ją niczym za ciasne ubranie, to jednak nasza skóra cały czas się odnawia. Stare komórki naskórka, złuszczając się, ustępują miejsca nowym. Z wiekiem ten proces się spowalnia (nie trwa już 28 dni, ale 35, a nawet 50).
Niezłuszczone komórki pozostają na powierzchni, przez co skóra staje się szorstka i ma nieładny koloryt. Nocą skóra pracuje intensywniej niż w ciągu dnia – pozbywa się wszelkich zanieczyszczeń, które wędrują do układu limfatycznego. Regenerują się włókna elastyny, wyrównuje poziom wody w tkankach skóry, odbudowuje się warstwa lipidowa znajdująca się na powierzchni naskórka.
Substancje czynne kosmetyków nałożonych przed snem wchłaniają się najlepiej. Efektem nocnego wypoczynku są dotlenione i odżywione tkanki skóry. Krótko mówiąc – piękniejemy.
Kiedy zostanie przerwana ciągłość skóry (naskórka i skóry właściwej), zaczyna się proces gojenia. Do rany przedostaje się krew, a obecne w niej płytki krwi zlepiają się w czop, który nie pozwala na dalszy wypływ krwi. Dzięki uruchomieniu czynników odpowiedzialnych za krzepnięcie krwi tworzy się skrzep, który skleja brzegi rany.
Następnie przy udziale komórek tkanki łącznej (fibroblastów i makrofagów) rana oczyszcza się z bakterii i rozpoczyna się synteza kolagenu. Tworzy się strup, który jest naturalnym opatrunkiem. Gdy odpadnie, na skórze zostaje ślad w postaci blizny.
